De benauwdheid, de gevangenschap. Het voelen van mijn eigen, psychische grenzen. Door het oog van de naald. Met de rug tegen de muur. De crisismomenten. Ik schut op mijn grondvesten. Door iets, door verlies van buitenaf. Het scheurtje in mijn illusie. Iedereen kent die momenten. Dan sta je wel voor een keuze, of het oude herstellen of reiken naar iets nieuws, zonder dat je weet wat het is.

Dit is de fase waarbij de ruimte binnen de conditioning van de persoonlijkheid begint te knellen. Er komen barstjes in de schil. Het functioneren hapert, wat je wellicht nog een tijdje kunt verbloemen, want de persoonlijkheid houdt niet van verandering. Het patroon van overleving vergroot zich uit, je bent alleen nog maar aan het overleven. Het is de aanloop naar een werkelijke burn-out of een werkelijke ziekte. Of een ongeluk. Het is aan ieder mens of iedere situatie hoever dit gaat, met andere woorden; hoe groot de schok of de crisis moet zijn om iemand wakker te maken.

Nadat mijn middelbare school afliep omdat ik 2 keer in dezelfde klas bleef zitten, ging ik werken in een café in mijn woonplaats Terneuzen. Dat was mijn alternatief voor het naar school gaan. Enkele jaren ging dat goed, althans ik leerde het uitgangsleven kennen. Dronk veel, rookte veel. Achteraf kan ik zien dat de fuik zich langzaam maar zeker om me heen sloot, maar toen had ik dat echt niet in de gaten. Er was geen zelfbewustzijn. Tot dat een oude hippie een pilletje in mijn drinken stopte en ik een bad-trip had die nacht. Mijn eerste schokmoment. Ik leerde mijn angst kennen. Het was het begin van mijn reis naar binnen die nu nog gaande is.

Ik woonde toen nog thuis en een van de eerste dingen die ik toen besloot is om zelfstandig te gaan wonen op een flatje in dezelfde wijk als mijn ouders. En ik ging een dagboek bijhouden over mijn innerlijk leven toen. Het waren geen makkelijke tijden, eenzaam, worstelend. Ik had last van hyperventilatie, emotioneel zat ik helemaal vast. Maar ik kwam wel in beweging. Ik ging zoeken, ik ging naar binnen. Ging boeken lezen van Gurdjeff, Krisnamurti. Bezocht kerken. Ik maakte contact met mijn binnenwereld, hoe onbeholpen ook. Achteraf kan ik zeggen dat mijn angst me aan de hand heeft genomen, me heeft geleid. Angst is je donkere engel, zei Maria Hillen tientallen jaren later.

In mijn leven was het zo dat ik verschillende keren op een dood spoor zat en dat er een crisis, een schokmoment als een snoeimoment nodig was om weer terug te komen bij mezelf en verder te groeien. Ik denk dat dat voor ieder mens geldt. Groeien gaat niet in een rechte lijn, maar in een zig-zag beweging, waarin je al draaiend steeds dichter bij jezelf uitkomt. Wat waren jouw crisismomenten in je leven, die er voor zorgden dat je daarna weer dichter bij jezelf kwam en bij jouw eigen pad?